„Adaś”, Skrzynecki i Eros – pomniki i rzeźby na Rynku Głównym

27 kwietnia 2018

Spacerując po krakowskim rynku łatwo zagubić się w tłumie turystów. Jeżeli planujesz spotkanie z krakowskimi znajomymi, najprawdopodobniej skierują Cię więc pod Głowę, Adasia lub Pana na ławeczce. Co to za miejsca i skąd wywodzą się ich zwyczajowe nazwy?

Eros bendato, czyli słynna Głowa / okolice Wieży Ratuszowej

Rzeźba została podarowana miastu przez Igora Mitoraja – absolwenta krakowskiej ASP – w 2005 roku, z zastrzeżeniem umieszczenia jej na Rynku Głównym. Przeciwko takiej lokalizacji protestowała zdecydowana większość mieszkańców i historyków, którzy w drodze plebiscytu wytypowali dla niej okolice Galerii Krakowskiej. Bezskutecznie – na skutek sprzeciwu znanego w całej Europie autora władze miasta podtrzymały swoją decyzję.

„Eros bendato” Igor Mitoraj /fot. Wikimedia

Dzieła Mitoraja widnieją także na ulicach Paryża, Rzymu czy Mediolanu. Zazwyczaj przedstawiają zainspirowane starożytną Grecją i Rzymem zwielokrotnione fragmenty sylwetki ludzkiej, celowo nadszarpnięte zębem czasu – w postaci dziur, uszkodzeń i spękań. Elementem charakterystycznym prac Mitoraja są usta, naśladujące kształt ust autora – element pełni rolę nieformalnego podpis rzeźbiarza na dziele.

Część pomników jest pusta w środku lub powalona, co symbolizuje przemijanie i niedoskonałość każdego z nas. Wystawienie oszpeconych pomników w przestrzeni miejskiej ma na celu zachęcenie przechodniów do fotografowania się z obiektem lub wewnątrz niego, podkreślając silne uzależnienie różnych aspektów życia (w tym również sztuki) od rozrywki we współczesnym świecie.

Skrzynecki, pan na ławeczce / Kamienica Pod Blachą

Piotr Skrzynecki to jeden z założycieli najbardziej elitarnego miejsca spotkań studentów kierunków artystycznych –– Piwnicy pod Baranami – z którego wywodzi się kabaret o tej samej nazwie. Artysta pełnił w nim rolę konferansjera i animatora, każdego dnia inspirując kolejne pokolenia Polaków do przeciwstawiania się ówczesnemu zniewoleniu. Warto zwrócić uwagę na fakt, iż artysta przez większość życia szydził z wszelkiej postaci mężów stanu i ich megalomanii oraz samouwielbienia, w wyniku których podstawowym celem życia stawało się postawienie własnego pomnika.

Pomnik Piotra Skrzyneckiego na Rynku Głównym /fot. Wikimedia

Pomnik znajduje się w kącie ogródka drink baru Vis-à-vis (słynnego Zwisa), który przez lata funkcjonował jako nieformalne biuro Piwnicy pod Baranami. Podobnie jak za życia, pan Piotr wpatruje się w płytę Rynku Głównego znad filiżanki małej czarnej. Dzięki odpowiedniej konstrukcji rzeźby, w dłoni artysty codziennie pojawia się świeży bukiet sezonowych kwiatów. Figurę na Rynku Głównym odsłonięto 29 czerwca 2000 roku, w dniu imienin Skrzyneckiego. Pomniki artysty znajdują się także przed budynkiem II Katedry Chorób Wewnętrznych Collegium Medicum UJ oraz w parku Decjusza.

Adaś, pomnik Adama Mickiewicza / przy Sukiennicach

Pomnik został odsłonięty w setną rocznicę urodzin wieszcza. Projekt autorstwa Teodora Rygiera (który pokonał m.in. koncepcję Jana Matejki) zrealizowano niemal w całości ze składek publicznych. Co ciekawe, samego wyboru dokonano w drodze trzech odrębnych konkursów; typy kolejnych projektantów wykluczały zbyt wysokie koszta, niewywiązanie się z umowy czy agresywne zachowanie.

10-metrowa konstrukcja obejmuje sylwetkę wieszcza umieszczoną na postumencie, u stóp której rozlokowano cztery spersonifikowane alegorie: Ojczyznę, Męstwo, Naukę i Poezję, oraz dedykację – „Adamowi Mickiewiczowi Naród”. Obecny kształt monumentu został odtworzony w oparciu o elementy odnalezione na złomowisku w Hamburgu – 17 sierpnia 1940 roku doszło bowiem do symbolicznego wysadzenia pomnika przez hitlerowców; akt ten miał przypieczętować całkowite przejęcie kontroli nad narodem polskim. Ponowne odsłonięcie pomnika przypadło na rok 1955.

Pomnik Adama Mickiewicza to jedna z wizytówek Krakowa /fot. Wikimedia

Ze względu na charakterystyczne położenie Adaś jest częstym punktem spotkań i głównym symbolem Krakowa. W trakcie turnieju piłkarskiego Euro 2012 pomnik przystrajano kotylionami w barwach narodowych Polski, a także Holandii, Anglii i Włoch – drużyn stacjonujących w blisko położonych bazach. Pomnik Mickiewicza stanowi również centrum różnego typu wydarzeń kulturalnych, do których zaliczają się m.in. coroczne przystrajanie kwiatami z okazji imienin poety (24.12) czy bożonarodzeniowa prezentacja konkursowych szopek.