Krakowski szlak generała Bema
26 lutego 2019
Kraków nigdy nie zawodzi miłośników historii: miasto było areną walki o polską niepodległość i miejscem działalności wielu wybitnych postaci, w tym także generała Józefa Bema. Zapraszamy na poszukiwanie śladów dowódcy powstania listopadowego i odkrywanie mniej znanych zabytków okolic Krakowa!
Portret Józefa Bema autorstwa węgierskiego artysty Józsefa Tyrolera /fot. Wikimedia
Józef Bem – bohater trzech narodów
Żołnierz, artylerzysta, strateg, pisarz, poliglota… Rozliczne talenty Józefa Bema w połączeniu z niewątpliwą charyzmą i zdolnościami przywódczymi sprawiły, że stał się jedną z najbardziej znaczących postaci okresu Wiosny Ludów i walki o polską niepodległość w okresie zaborów.
Bem dowodził czwartą batalią lekkokonną w czasie powstania listopadowego, a w roli dowódcy wojsk węgierskich kilkukrotnie pokonał austriackie wojska dążące do zajęcia Siedmiogrodu. Sukcesy te przyniosły mu sławę w całej Europie.
Pomnik gen. Bema w Budapeszcie /fot. Wikimedia
Po upadku Wiosny Ludów Bem salwował się ucieczką do Turcji. Tam zaciągnął się do armii sułtana; w 1850 roku dowodził oddziałami tureckimi w Aleppo, tłumiąc powstanie Arabów przeciwko chrześcijanom. Dzięki tym sukcesom pamięć i wdzięczność dla Bema pozostają żywe zarówno w Polsce, jak i w Turcji oraz na Węgrzech.
Krakowskie dzieje Józefa Bema
Bem przyszedł na świat w okolicach Tarnowa, lecz jego dzieciństwo i młodość nierozerwalnie łączą się z Krakowem. W pierwszych latach XIX w. rodzina przyszłego generała zamieszkała na stałe w stolicy Małopolski. Józef spędzał każde lato w nabytym przez swojego ojca majątku Gaj (obecnie wieś o tej samej nazwie), zaś edukację odebrał w krakowskim Gimnazjum św. Anny, szkoły przekształconej obecnie w renomowane liceum im. Nowodworskiego. Portret Bema do dziś znajduje się w szkolnej galerii sławnych absolwentów.
Liceum im. Nowodworskiego w Krakowie – dawne Gimnazjum św. Anny /fot. Wikimedia
W 1810 roku 16-letni Józef wyjechał do Warszawy, by kształcić się w elitarnej Szkole Aplikacyjnej Artylerii i Inżynierii. Odtąd całe jego życie polegało na podróżach po Europie; jeszcze przed rozpoczęciem aktywnej działalności wojskowej Bem pracował jako inżynier budowlany i przedsiębiorca, działając na terenie Galicji i podróżując służbowo na Śląsk, do Prus czy Francji.
Wybuch powstania listopadowego skłonił Bema do opuszczenia Galicji – jak się okazało, praktycznie na zawsze. Doczesne szczątki polskiego bohatera narodowego powróciły z Aleppo do ojczyzny dopiero w 1929 r. Trumnę przewieziono do Krakowa pociągiem i w asyście generalicji przeniesiono na Wawel. Po uroczystym pożegnaniu przez władze państwowe i obywateli Bem spoczął w rodzinnym Tarnowie.
Rowerowy szlak im. Józefa Bema
Małopolski Instytut Kultury przygotował dla miłośników turystyki rowerowej 12-kilometrowy Krakowski Szlak Generała Bema. Trasa wiedzie przez miejsca bezpośrednio związane z postacią generała, ale nie tylko. Szlak pełni bowiem funkcję krajoznawczą: po drodze zobaczysz kilka ciekawych obiektów, które powstały w kilkudziesięciu późniejszych latach, a z uwagi na oddalenie od centrum Krakowa nie są zbyt dobrze znane turystom.
Wycieczka zaczyna się w Borku Fałęckim, na Górze Borkowskiej. Stamtąd udajemy się m.in. do Kobierzyna, Libertowa i Gaju. Ostatni przystanek szlaku znajduje się w Mogilanach – aby wrócić do Krakowa, możesz udać się na stację kolejową w pobliskim Radziszowie lub przepedałować 20 km do miasta.
Na Szlaku Generała Bema zobaczysz następujące miejsca:
- Góra Borkowska – kościół pw. Matki Bożej Zwycięskiej z 1936 roku
- Góra Borkowska – zabytkowy park z klasycystycznym dworkiem z połowy XIX wieku, obecna siedziba Instytutu Hodowli i Aklimatyzacji Roślin PAN
- Piaski – pamiątkowy głaz ku czci więźniów hitlerowskiego obozu karnego francuskich i belgijskich jeńców wojennych „Stalag 369”
Pomnik Stalag 369 /fot. Wikimedia
- Kobierzyn – zabytkowy Szpital Neuropsychiatryczny im. Józefa Babińskiego z lat 1912-17
- Sidzina – klasycystyczny dworek z 1803 roku, park w stylu włoskim ze spichlerzem i licznymi pomnikami przyrody
- Libertów – współczesny kościół pw. św. Brata Alberta
- Libertów – klasycystyczny dworek z początków XIX wieku, położony na terenie parku krajobrazowego ze starodrzewem
Klasycystyczny dwór w Libertowie /fot. Wikimedia
- Gaj – barokowy kościół Narodzenia NMP i cudowny obraz Matki Boskiej Gajowskiej
- Gaj – oryginalny fragment dawnych zabudowań dworskich rodziny Bemów
- Gaj – tablica ku pamięci pobytu gen. Bema w Gaju w latach 1801-9
- Mogilany – klasycystyczny dwór z XVIII wieku otoczony parkiem w stylu francuskim, kopiec parkowo-widokowy
