Krakowskie Zabłocie odzyskuje blask

21 sierpnia 2018

Prawobrzeżne dzielnice Krakowa powracają do łask, oferując doskonałą komunikację, loftowy design i coraz ciekawsze inwestycje. Poznaj Zabłocie – niewielki prostokąt na mapie miasta, który odgrywa coraz ważniejszą rolę w życiu Krakowa.

Miejski port

Początki Zabłocia sięgają pierwszej połowy XIV wieku, kiedy to wieś Janowa Wola stała się częścią miasta Kazimierz. Królewski podarunek obejmował również tereny leżące za błotem, czyli tuż za rozlewiskiem Wisły. Ze względu na korzystną lokalizację – północna część obszaru niemal w całości przylega do brzegu rzeki – zaplanowano tu budowę portu, służącego do spławiania soli wydobywanej w Wieliczce.

Budynek dawnej rzezalni przy ul. Zabłocie 13 /fot. Wikimedia

Czas rozbiorów

Kolejnym ważnym dla rejonu wydarzeniem był pierwszy rozbiór Polski, w wyniku którego trafił on poza granicę państwa. Po prawej stronie rzeki powstało austriackie miasto Podgórze, a handel pomiędzy Rzeczpospolitą a Galicją obciążono cłami pobieranymi w postawionej u stóp wzgórza Lasoty komorze celnej.

Równie szybko dostrzeżono znakomitą lokalizację Zabłocia, przez które przeprowadzono trakt handlowy łączący Czechy z Lwowem (obecna ul. Lwowska). Rozwój dalszych inwestycji został przerwany przez III rozbiór Polski, w wyniku którego Austria zajęła obszar miasta Kraków. Korzystne położenie doceniono raz jeszcze w niecałe 100 lat później, tworząc główną linię kolejową Galicji – obecnie administracyjną granicę pomiędzy dzielnicami.

Pierwsze inwestycje na Zabłociu

Na terenie Zabłocia pojawiły się pierwsze zakłady pracy i magazyny, nadając dzielnicy dobrze znany charakter przemysłowy – ulokowano tu m.in. wytwórnię materiałów budowlanych, rzeźnię i elektrownię miejską dla Podgórza. Przechadzając się ul. Tarnowskiego możemy natknąć się też na godło drukarni, reprezentowane przez gryfa z wałkiem drukarskim. Władze austriackie w dalszym ciągu planowały postawienie portu rzecznego, regulując brzegi Wisły oraz inwestując w liczne rampy i przeładownie. Zgodnie z założeniem, port miał być zsynchronizowany z linią kolejową, łącząc wody Wisły, Dunaju i Dniestru. Co ciekawe, Kraków w tym czasie funkcjonował wyłącznie jako twierdza wojenna.

Burzliwe losy wojenne

Okres międzywojenny upłynął pod znakiem dalszej regulacji brzegów Wisły. W wyniku postępującego rozwoju przemysłowego powstała słynna Fabryka Wyrobów Emaliowanych Emalia, funkcjonująca w czasie II wojny światowej pod nadzorem Oskara Schindlera. To również liczne magazyny sprzętu lotniczego i łączności, służące jednostce lotniczej III Rzeszy. Wpływy niemieckie zmieniły układ miasta, odrywając centrum od linii kolejowych; w efekcie dzielnica zaczęła tracić na znaczeniu.

Ekspozycja w muzeum Fabryka Emalia Oskara Schindlera /fot. Wikimedia

Okres wojenny to także tragiczne wydarzenia rozgrywające się w pobliskim getcie żydowskim, którego ofiary uczczono niezwykle ekspresyjnym pomnikiem, zlokalizowanym na Placu Bohaterów Getta. Zaskakująca formuła odnosi się do wspomnień właściciela Apteki Pod Orłem, który obserwował pozostawiane po wysiedlanych stosy mebli. Warto zwrócić szczególną uwagę na  ul. Janowa Wola, gdzie przebywał Roman Polański przed wydostaniem się z getta na aryjską stronę.

Krajobraz przemysłowy

Zgodnie z socjalistyczną ideą rozbudowy państwa w latach 60.-80., kładziono coraz większy nacisk na budynki użytkowe o wysokiej funkcjonalności. Jednym z nich jest charakterystyczny, monstrualny kompleks fabryki urządzeń telekomunikacyjnych Unitra-Telpod. To także fabryka kosmetyków Miraculum oraz liczne zakłady produkujące zapałki, słodycze, kosmetyki, elektronikę, przetwory czy szkło.

Monumentalny gmach Krakowskich Zakładów Elektronicznych Unitra-Telpod /fot. Wikimedia

Części hal magazynowych i produkcyjnych nigdy nie ukończono; zaniedbane i opuszczone na początku lat 80., zastygły w niedokończonej formie. Niektóre z nich upadły w wyniku zmiany ustroju politycznego, co w połączeniu ze słabym układem komunikacyjnym skutecznie zniechęcało do inwestowania. W trakcie spaceru warto zwrócić uwagę na odbudowany w tym czasie wiadukt na ul. Klimeckiego, wzniesiony w miejscu upadku alianckiego Liberatora, powracającego po zrzucie broni dla partyzantów.

Powiew nowoczesności

Zabłocie zostało ponownie dostrzeżone na przełomie XX i XXI wieku, gdy przepełniony inwestycjami Kraków rozpoczął poszukiwania miejsca do dalszej rozbudowy. Pierwszym krokiem w stronę zmian była budowa Mostu Kotlarskiego, łączącego Zabłocie z Grzegórzkami. Kolejne usprawnienia: budowa szybkiej drogi na Płaszów, popularyzacja bulwarów Wiślanych, powstanie kampusu akademickiego i Galerii Kazimierz przeciągnęły centrum miasta nad Wisłę.

Most Kotlarski – łącznik Zabłocia z Grzegórzkami /fot. Wikimedia

Niegdyś całkowicie industrialny obszar stanowi obecnie siedzibę nowoczesnych instytucji kulturalnych, a także ośrodek różnego rodzaju inicjatyw o charakterze artystycznym. Znadziemy tu m.in.: działające na terenie dawnej Fabryki Schindlera MOCAK oraz oddział Muzeum Historycznego miasta Krakowa oraz Muzeum Tadeusza Kantora. Na terenie Zabłocia można również napotkać efekty działań artystów w ramach licznych festiwali twórczych.